Ayvalık.İlçe Tarihçesi

AYVALIK İLÇESİNİN TARİHÇESİ

Turizm cenneti, şirin belde Ayvalık İlçesinin tarihi M.Ö.330 Helenistik dönemine kadar uzanır. Arkeolojik çalışmalarda bulunan çanak, çömlekler üzerinde yapılan çalışma ve incelemelerde Kydonia olduğu düşünülen alanda M.Ö.30-395 Roma çağlarına ait yerleşim yerlerinin bulunduğu anlaşılmaktadır.
                                                     Midilli ve Ayvalık'a ait  Piri Reis Haritası.

İLK ve ORTA ÇAĞDA AYVALIK

Ayvalık isminin geçmişi ile halkının kimler olduğu, nereden gelip yerleştiği konusunda çeşitli görüşler ileri sürülmüştür.

Bazı araştırmacılara göre Helenistik çağda bölgenin yabani ayva anlamına gelen Kydonia olarak anılmasından, kimi araştırmacılara göre ise Aioliki (Eolya) kelimesinin bozulmuş olmasından dolayı bu ismi almıştır. Ancak ağırlık MÖ.330 dan beri kullanılan Kydonie ismidir.

Bölgeye ilk yerleşenlerin Girit Adasının Kydonies bölgesinden veya Midilli Adasının Kydona Köyünden geldiği, yada iki bölgedende gelmiş olabilecekleri düşünülmektedir.
                                                             Ayvalık yöresinde tariihi kalıntılar

Kydonia’dan başka Chalkis,Pordoselene ve Nesos gibi ozamanki tanrı adlarıyla adlandırılan 3 yerleşim yeri daha mevcuttu. Bunlardan Chalkis ve Pordoselene zaman içinde yokolmuşlar, sadece Nesos(Cunda-Alibey) adası ile Kydonia (Ayvalık)yerleşim yerleri günümüze dek varlıklarını sürdürmüşlerdir.
                                                                    Aya Triada Kilisesi

Ayvalık ve Adaları günümüze kadar birçok devletin egemenliği altında kalmıştır. Bunlar Lidya, Frigler, Hititler, Misya, Roma, Doğu Roma ve Osmanlı İmparatorluklrı ile T.Cumhuriyeti Devleti’dir.

Bölge en parlak ve gelişmişlik dönemini Roma Devrinde ve 19. yüzyılın sonlarına doğru yaşamıştır. Roma İmparatorluğunun yıkılıp ikiye ayrılmasından sonra Doğu Roma (Bizans) zamanında önemini ve gelişmişliğini yavaş yavaş kaybetmiş ve Ayvalık yerleşim alanı şimdiki İlkkurşun Tepesi eteklerine doğru kaymış ve burada tekrar gelişme aşamasına girmiştir.
                                                      Alibey (Cunda) Adasında tarihi bir kilise

19. Yüzyıldaki parlak dönemi ise, yerleşik Rum halkının 1821 yılında Osmanlı’ya karşı ayaklanan Yunanistan’a destek vermeleri üzerine büyük bir bölümü ilçeden sürüldüğü için son bulmuş, sonrasında geri dönmelerine izin verilmiş isede, Cumhuriyete kadar eski parlak gününe kavuşamamıştır.

OSMANLI ve T.C. DÖNEMİ

Günümüz Ayvalık’ın tekrar önem kazanması ve gelişime açılması Osmanlı’nın İstanbul’u fetih çalışmaları zamanına rastlar. 
1430 larda Osmanlı, Alibey Adasına deniz üssü kurmuştur. Bu üssün verdiği harekete, Osmanlı idaresinin bölgeye verdiği önemde eklenince, limana hakim bir tepe üzerinde küçük bir yerleşim beldesi olan Ayvalık, yavaş yavaş sahile doğru gelişmeye başlar.
                                                                

Bu durumu gören Rum halkı, bölgenin ileride dahada önem kazanacağı düşüncesiyle

Özelliklede tüccarları, ustaları ve sanatkarları kente yerleşmeye başlar ve kısa zamanda da Türk nüfusu azınlıkta kalır.
                                             

Ancak Ayvalık’ın daha zenginleşip ünlü olması, 1772 yılında çıkarılan bir fermandan  sonra özerkliğine kavuşmasına bağlıdır. Bu fermana göre Sadrazam Cezayirli Hasan Paşa tarafından Ayvalık yöresi, gayrimüslimlerin yaşadığı bir özerk bölge olur.

Anlatımlara göre olay şöyle gelişmiştir:

Cezayirli Hasan Paşa İzmir Çeşme açıklarında Rus Donanmasıyla savaşan Osmanlı Donanmasının sağ kanat komutanıdır ve savaşta gemisi ateş alır ve gemi tahliye edilir. Hasan Paşa birkaç leventin yardımı eşliğinde sandalla karaya çıkartılır.

İlk işi Rus’ların İzmir’e doğru hareketini önlemek için gerekli önlemleri alır sonrasında da Çanakkale’deki Osmanlı Donanması’na katılmak üzere yola çıkar. Foça, Karaburun üzerinden Midilli Adasına gelir ve oradan Ayvalık sahiline geçerek karaya çıkar. Amacı biraz yolluk kumanya ve yardım almaktır, birkaç askeriyle birlikte gayrimüslim bir papazın çiftliğine misafir olarak gider. Papaz kendisini buyur eder ve onları bir haftaya yakın zaman ağırlar, giderkende gerekli kumanyalarını hazırlar, emniyeti içinde 50 kadar silahlı adamını koruma olarak emrine verir.

Hasan Paşa bundan çok memnun olmuştur, ayrılık anında papaza ne zaman istersen, başın ağrıdığında beni bul, sana elimden gelen yardımı yaparım der ve ayrılır.

Aradan uzu zaman geçer Cezayirli Hasan Paşa 1789 yılında Sadrazam olur.

Bu arada kentin sorunlarıyla başı iyice ağrıyan papaz, Hasan Paşa’yı hatırlar ve İstanbul’a gelir, Hasan Paşa’yı ziyaret ederek durumu anlatır. Sadrazam olan Hasan Paşa’da papazın isteği üzerine 1789 yılından itibaren bölgeye özerlik verir.

Bu özerlikten sonra artık Ayvalık tam manasıyla ününe ün katar, zenginleşir ve dünyada isminden bahsedilir duruma gelir.

Özerk Ayvalık tüm dünya ülkeleriyle ticaret içindedir. Zeytinyağı, yerli ipek, şarap, sabun, balmumu gibi ürünleri ihraç eder; bunlara karşılık dış ülkelerden kahve, şeker, yün, ham deri ve kumaş gibi ürünleri ithal eder durumdadır.

Ancak daha öncede bahsettiğimiz gibi 1821 Yunanistan başkaldırmasının ardından Ayvalık tamamen boşaltılmış, gayrimüslimler sürgün edilmiş ve o görkemli kent  eski güzel günlerini kaybetmiştir.

Hernekadar gidenlere geri gelin diye haberler iletilmiş isede pek gelen olmamış ve Ayvalık standart bir Anadolu kenti gibi günümüze kadar gelmiştir.

İlçe 1 nci Dünya Savaşı sonrası galip gelen İtilaf Devletlerinin Osmanlı topraklarını işgal hareketinde, ilk işgale başlayan yunan kuvvetleri İzmir’le birlikte Ayvalık’ıda Yunan egemenliğine katmışlar (29.Mayıs.1919), işgal 15.Eylül.1922 tarihine kadar sürmüş, İstiklal Savaşı’nın kazanılmasıyla diğer işgale uğrayan diğer illerle birlikte, Ayvalık’da kurtarılmıştır.

24.Temmuz.1923 Tarihinde ise Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi uyarınca, ülkemizdeki bir kısım Rum kökenli vatandaşlar Yunanistan’a giderken, oradaki Türk kökenli olanlarda Türkiye’ye gelmişlerdir. Bu göçle gelenlerden Girit, Makedonya ve Midilli’li olanlar Ayvalık kentine yerleştirilmiştir.

Burhaniye İlçesine bağlı bir kasaba olan Ayvalık 19.Mayıs.1928 tarihinde Balıkesir İli’ne bağlı bir ilçe olmuştur.

-->

Tweetle